شهرداریها و بهره وری خدمات شهرییکی از مباحث اساسی در مدیریت شهری، مبحث بهرهوری در خدمات شهری است.
موضوعی که عمدتاً در بخش صنعت مورد بحث و بررسی بوده و در بخش خدمات به ویژه خدمات شهری مورد توجه قرار نگرفته است.
این موضوع مدنظر وزارت کشور بوده و یکی از طرحهای مطالعاتی مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور در سال 1380 به تدوین شیوه های ارتقای بهره وری خدمات شهری اختصاص یافت.
در این طرح پس از تعریف شاخصهای بهره وری، شیوه های ارتقای بهره وری نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که از نتایج آن در اتخاذ سیاستها و تصمیمات آینده در محورهای مختلف خدمات شهری میتوان استفاده کرد.
نقش مدیریت در بهره وری
مدیریت، فرآیند بکارگیری کارآمد و مؤثر منابع مادی و انسانی سازمان در برنامه ریزی، سازماندهی، اجرا و نظارت و کنترل برای نیل به اهداف سازمانی با توجه به نظام ارزشی جامعه است. عامل اصلی و نقطه شروع ایجاد نهضت بهرهوری در هر سازمانی «مدیریت» است. مدیریت در تبیین و شناخت راههای ارتقای بهره وری، نقش چراغ راه و هدایتگر را دارد. چه کسی مسئول آن است تا مراقب باشد که منابع سازمان به بهترین وجه با هم ترکیب شوند؟
در تمامی سازمانها وظیفه ایجاد موازنه در استفاده از منابع و ایجاد هماهنگی بین کارکنان برای تحقق اهداف سازمانی از جمله وظایف مدیریت است.
در سازمان شهرداری این وظیفه برعهده شهردار است. شهردار به عنوان مدیر شهر باید قادر به حفظ امکانات و سرمایه شهرداری باشد، ارتباطی سازنده با کارکنان شهرداری برقرار کند و در نهایت عامل بازدارنده اتلاف منابع مادی و انسانی سازمان شهرداری باشد.
شاخص های بهره وری
تبیین شاخصهای بهره وری، اولین گام است و شناخت این شاخص ها از الزامات اساسی بهبود مدیریت شهری است. از این رو باید برای همه وظایف شهرداریها در بخش خدمات شهری، این شاخصها به دقت و با مطالعه ای عمیق و گسترده تعریف شوند؛ از شاخصهای حمل ونقل عمومی تا شاخص های بهداشت و نظافت شهری.
در گام دوم باید وضعیت موجود با توجه به شاخص های یاد شده تبیین شود و در گام سوم استانداردهای مشخصی برای این شاخص ها تعریف شود و در نهایت شیوه های ارتقای شاخص های بهره وری تعریف و تبیین شود. در این زمینه میتوان به راهکارهایی چون جلب مشارکت مردم و ایجاد بستر مناسب برای شکل گیری سازمان های غیردولتی (NGO) و خصوصی سازی اشاره کرد.
راهکارهای ارتقای بهره وری
در یکی از راهکارهای اجرایی فصل عمران شهری برنامه پنج ساله سوم توسعه کشور پیش بینی شده بود: «به منظور جلب مشارکت و سرمایه گذاری بخشهای تعاونی، خصوصی و سازمانهای غیردولتی در امر ایجاد و بهره برداری از تاسیسات و امکانات شهری، همراه با یکسان سازی نظام حمایتها برای فعالیتهای شهری بین شهرداریها و مؤسسات خصوصی سرمایه گذار، هماهنگی لازم در جهت اقدامات دستگاههای اجرایی ذیربط به عمل خواهد آمد».
برای تحقق راهکار یاد شده در جهت شاخصهای بهره وری در امر خدمات و عمران شهری باید اقدامات اساسی انجام داد. این امر مهم صورت نمی پذیرد مگر روح تحقیق و پژوهش در سازمانهای مدیریت شهری دمیده شود و این باور اساسی نزد مدیران شهرداریها ایجاد شود که فعالیتها و خدمات آنان وقتی ارزشمند و در جهت افزایش بهره وری است که با تحقیق همراه بوده و مبتنی بر حرکت برنام های و از پیش اندیشیده باشد.
ازاین رو استمرار حرکت شوراهای پژوهشهای شهری در استانداریها و نیز تشکیل مراکز پژوهشی شهرداریهای کلان شهرها و سایر شهرهای بزرگ کشور و نیز شکل گیری مراکز پژوهشی وابسته به شوراهای اسلامی ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛ ضرورتی که ناشی از افزایش بهره وری خدمات شهری است